Boşanma süreci, taraflar için maddi ve manevi olarak oldukça yıpratıcı olabilir. Özellikle çocuklu ailelerde bu süreç, daha karmaşık bir hal alır. Tarafların mal paylaşımı kadar, çocuk velayetinin kimde kalacağı konusu da büyük önem taşır. Peki, Türkiye’de boşanma davalarında çocuk velayeti nasıl belirlenir? Velayet kavramından başlayarak, hâkimin hangi kriterleri dikkate aldığına, çocuğun yaşı ve görüşünün ne kadar etkili olduğuna kadar pek çok detayı bu yazımızdan öğrenebilisiniz. Boşanma avukatları ihtiyacınız için de bulunduğunuz şehire göre listeleme yapabilirsiniz. Örneğin, Ankara boşanma avukatı listemizden Ankara’daki avukatlara ulaşabilirsiniz.
Velayet Nedir?
Velayet, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş bir kavramdır. Anne ve babanın çocuk üzerindeki bakım, gözetim, eğitim ve temsili gibi hak ve yükümlülüklerini kapsar. Velayet hakkı, çocuğun doğumuyla birlikte anne ve babaya müşterek olarak tanınır. Ancak boşanma durumunda bu hak, mahkeme kararıyla anneye veya babaya verilir.
Velayet Hangi Mahkemede Belirlenir?
Boşanma ve velayet davalarına, Aile Mahkemeleri bakar. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde, Asliye Hukuk Mahkemeleri bu sıfatla görev yapar. Boşanma davası sırasında velayet talebi de aynı dilekçede belirtilir ve süreç içinde değerlendirilir.
Velayet Kararı Nasıl Verilir?
Türk Medeni Kanunu’nun 336. ve 337. maddelerine göre boşanma hâlinde çocuğun velayeti eşlerden birine verilir. Bu kararda en önemli ölçüt, çocuğun üstün yararıdır. Yani hâkim, hangi taraf çocuğun fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimini daha iyi sağlayacaksa velayeti o tarafa verir.
Hâkimin Dikkate Aldığı Kriterler
- Çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi
- Anne ve babanın yaşam koşulları
- Tarafların maddi durumu
- Tarafların çocuğa karşı ilgisi ve ebeveynlik kapasitesi
- Çocuğun eğitim ve sağlık ihtiyaçlarını karşılama yeterliliği
- Tarafların sosyal çevresi ve aile destek sistemi
- Çocuğun mevcut yaşam düzeni
Yukarıdaki tüm unsurlar değerlendirilerek hâkim, velayet konusundaki kararını verir. Her dosya kendi özelinde değerlendirilir; dolayısıyla velayet kararları birbirinden oldukça farklı olabilir.
Çocuğun Görüşü Ne Kadar Önemlidir?
Çocuk, eğer yaş ve gelişim düzeyi elverişli ise, hâkim tarafından dinlenebilir. Genellikle 8 yaşından büyük çocukların görüşü alınır. Ancak bu görüş bağlayıcı değildir. Yani çocuk “annemde kalmak istiyorum” dese bile, hâkim bu beyanı dikkate alır ama tek başına bu görüşle karar vermez. Kararın merkezinde yine çocuğun üstün yararı vardır.
Hangi Durumlarda Anneye Velayet Verilir?
Genel uygulamada, özellikle küçük yaştaki çocukların (0-6 yaş) velayeti genellikle anneye verilir. Çünkü bu yaş grubundaki çocukların anneleriyle daha fazla ilgiye ihtiyaç duyduğu kabul edilir. Ancak bu, her durumda geçerli bir kural değildir. Anne çocuğun gelişimine zarar verecek şekilde davranıyor ya da uygun koşulları sağlamıyorsa, velayet babaya verilebilir.
Hangi Durumlarda Babaya Velayet Verilir?
Eğer baba çocuğun bakımını daha iyi sağlayabilecek, daha düzenli ve güvenli bir hayat sunabilecek durumdaysa, hâkim velayeti babaya verebilir. Özellikle çocuk daha büyük yaşlardaysa, eğitim ihtiyaçları, disiplin, sosyal çevre gibi faktörler daha fazla ön plana çıkar.
Ortak Velayet Mümkün mü?
Türk hukukunda uzun süre sadece tek taraflı velayet uygulaması vardı. Ancak 2016 yılında Yargıtay içtihadı ile birlikte boşanma sonrasında da ortak velayet mümkün hale geldi. Bu uygulamada çocuk üzerindeki velayet hakkı anne ve babada birlikte kalır. Ancak bunun için:
- Tarafların ortak velayet konusunda anlaşması
- Hâkimin bu düzenlemenin çocuk yararına olduğuna kanaat getirmesi
şarttır. Ortak velayet özellikle medeni bir boşanma süreci geçiren çiftler arasında tercih edilir.
Geçici Velayet Nedir?
Boşanma davası açıldıktan sonra dava sonuçlanana kadar geçen sürede, çocuğun kimde kalacağı da önemlidir. Bu nedenle mahkemeler genellikle geçici velayet kararı verir. Geçici velayet, dava süresince çocuğun bakım ve gözetiminin sağlıklı şekilde yürütülmesi amacıyla verilir. Dava sonunda verilecek asıl velayet kararı farklı olabilir.
Geçici velayet kararı, çocuğun güvenliği veya acil durumlarda dava açılmadan önce de talep edilebilir. Bu durumda, mahkeme geçici tedbir olarak velayeti anneye ya da babaya bırakır.
Velayet Davası Nasıl Açılır?
Boşanma davası sırasında velayet hakkında karar verilebildiği gibi, boşanma tamamlandıktan sonra da bağımsız bir velayet davası açılabilir. Özellikle evlilik dışı doğan çocuklar ya da boşanma sonrasında velayet değişikliği isteyen ebeveynler bu davayı açabilir.
Velayet Davasında Gerekli Belgeler
- Nüfus kayıt örneği
- Boşanma kararının kesinleşmiş örneği (varsa)
- Çocuğun eğitim ve sağlık durumunu gösteren belgeler
- Tarafların gelir belgeleri
- Varsa önceki velayet kararları
Velayet davalarında, genellikle Sosyal Hizmetler uzmanları tarafından bir sosyal inceleme raporu hazırlanır. Bu rapor, çocuğun ebeveynleriyle ilişkisi, yaşam koşulları ve psikolojik durumu hakkında detaylı bilgi içerir ve hâkimin kararında oldukça etkili olur.
Velayet Değişikliği Talebi Nasıl Yapılır?
Mahkemece verilmiş bir velayet kararı kesin değildir. İlerleyen süreçte şartlar değiştiyse ve bu durum çocuğun yararını etkiliyorsa, velayet değişikliği talep edilebilir. Örneğin:
- Velayeti alan ebeveynin çocuğa iyi bakmaması
- Fiziksel veya psikolojik şiddet uygulaması
- Maddi olarak yetersiz hâle gelmesi
- Yeni bir evlilik yaparak çocuğun düzenini bozması
Bu gibi nedenlerle açılan davalarda hâkim, yine çocuğun üstün yararını gözeterek velayetin değiştirilip değiştirilmemesi gerektiğine karar verir.
İcra Yoluyla Çocuk Teslimi Süreci
Mahkeme, velayeti bir ebeveyne verdiyse diğer ebeveynin buna uyması gerekir. Ancak zaman zaman velayeti almayan ebeveyn çocuğu teslim etmemekte ısrar edebilir. Bu durumda velayeti alan taraf icra yoluyla çocuk teslimi talebinde bulunabilir.
İcra müdürlüğü aracılığıyla çocuğun teslimi sağlanır. Gerekirse kolluk kuvveti eşliğinde işlem gerçekleştirilir. Bu işlemler hassasiyetle yürütülmeli ve çocuğun ruhsal durumu gözetilmelidir. Son yıllarda psikolog eşliğinde teslim uygulaması yaygınlaşmaktadır.
Çocuğun Velayetinde Tatil, Bayram ve Görüşme Hakkı
Velayet bir ebeveyne verildiğinde, diğer ebeveynin çocukla kişisel ilişki kurma hakkı ortadan kalkmaz. Mahkeme, genellikle görüşme günlerini ve tatil-bayram düzenlemesini hüküm altına alır.
Bu süreler genellikle:
- Ayda iki hafta sonu (Cumartesi sabah – Pazar akşam)
- Yarıyıl ve yaz tatilinin belirli bir bölümü
- Dini ve milli bayramların dönüşümlü paylaşılması
şeklindedir. Ebeveynlerden biri bu kurallara uymazsa, icra yoluyla teslim ya da ceza hukuku kapsamında şikâyet gündeme gelebilir.
Velayetle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Çocuğun velayeti kaç yaşına kadar sürer?
Çocuk 18 yaşına gelene kadar velayet devam eder. 18 yaşından sonra velayet sona erer ve kişi kendi haklarını kendisi kullanır.
Ortak velayet için mahkemeye başvurmak gerekir mi?
Evet. Ortak velayet için mahkemeye yazılı talep sunulmalı ve bu düzenlemenin çocuğun yararına olduğu hâkim tarafından kabul edilmelidir.
Velayet alan ebeveynin çocuğu yurtdışına götürmesi mümkün mü?
Diğer ebeveynin izni olmadan yurtdışına çıkarmak yasal değildir. Aksi durumda yasal yaptırımlar uygulanabilir.
Anne ya da baba ceza alırsa velayet değişir mi?
Hapse giren ebeveynin velayet hakkı düşebilir. Bu durumda diğer ebeveyn veya yakın akrabalar velayet talebinde bulunabilir.
Velayeti kaybeden kişi nafaka ödemek zorunda mıdır?
Evet. Velayeti almayan taraf, çocuğun ihtiyaçlarının karşılanması için ödemeye mahkûm edilir.
Boşanma sürecinde çocuk velayeti, duygusal ve hukuki yönleri ağır basan bir konudur. Bu konuda verilen her karar çocuğun gelişimi, psikolojisi ve geleceği üzerinde doğrudan etkilidir. Türk hukuk sistemi, bu nedenle karar verirken çocuğun üstün yararı ilkesini temel alır.
Velayet kararı verilirken hâkim; çocuğun yaşı, tarafların yaşam koşulları, ebeveynlik becerileri ve sosyal çevre gibi birçok faktörü birlikte değerlendirir. Velayet hakkı verilen tarafın yükümlülükleri artarken, diğer ebeveynin de çocukla kişisel ilişki kurma hakkı her zaman korunur.
Boşanma ve velayet davalarında hak kaybı yaşamamak adına uzman bir aile hukuku avukatından hukuki destek almak önemlidir. Avukat500.com üzerinden bulunduğunuz şehirde alanında deneyimli bir avukata kolayca ulaşabilirsiniz.
